Wanneer vliegen we zonder kerosine? Dit zijn de belangrijkste alternatieven

• Elsbeth Heersink

  redacteur economie

De meivakantie is voor een deel van het land na dit weekend voorbij. Veel mensen hebben de afgelopen weken het vliegtuig gepakt voor een vakantie in het buitenland: luchthavens Eindhoven en Schiphol hebben tienduizenden passagiers per dag verwerkt.

Die toestellen vliegen allemaal op kerosine, terwijl Nederland klimaatneutraal moet zijn in 2050, wat volgens het Planbureau voor de Leefomgeving haalbaar is - mits er flink wordt doorgepakt. De luchtvaartsector is moeilijk te verduurzamen, maar er wordt hard gewerkt aan alternatieven voor vliegen op kerosine.

Dit zijn de drie kansrijkste opties:

1. Elektrisch vliegen

Een mogelijkheid waar veel mensen aan denken is een elektrisch vliegtuig. Maar alle vliegtuigen in een vloot ombouwen, een batterij erin doen en opstijgen is geen haalbare kaart. Batterijen zijn zwaar, terwijl een vliegtuig juist zo licht mogelijk moet zijn om langere afstanden te kunnen vliegen, zegt Henri Werij, decaan van de faculteit Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek aan de TU Delft.

Daarbij komt dat de levensduur van een vliegtuig lang is als het goed wordt onderhouden, zo'n twintig tot dertig jaar. Elk nieuw toestel is voor maatschappijen een miljoeneninvestering en de afgelopen jaren is er geïnvesteerd in stillere en zuinigere vloot, die nog wel op kerosine vliegt.

Uit onderzoeken komt naar voren dat elektrisch vliegen op langere afstanden niet mogelijk is, maar daar denken de oprichters van start-up Elysian anders over. Die willen over negen jaar, in 2033, een vliegtuig met negentig passagiers laten opstijgen dat ongeveer 800 kilometer moet kunnen afleggen, met als uiteindelijk doel een bereik van 1000 kilometer.

"Als je ChatGPT zou vragen of het mogelijk is om lange afstanden elektrisch te vliegen, zou het antwoord "nee" zijn," zegt mede-oprichter Reynard de Vries, verantwoordelijk voor ontwikkeling bij Elysian. Maar volgens hem is de techniek ver genoeg om de plannen te gaan uitvoeren. Begin dit jaar kreeg Elysian een investering van tien miljoen dollar.

Op de kleine luchthaven Teuge wordt al jaren gewerkt aan elektrisch vliegen. Het resultaat is een klein toestel voor twee personen met een bereik van iets meer dan 100 kilometer, nog niet eens genoeg om van Enschede naar Amsterdam te vliegen.

We namen een kijkje op het vliegveld:

2. Waterstof

Een ander alternatief is waterstof, waar ook binnen de TU Delft naar gekeken wordt. Er zijn twee duurzame opties mogelijk: waterstof omzetten naar elektriciteit en het verbranden van waterstof voor aandrijving.

Zo kan er voor kortere afstanden waterstof in vloeibare vorm meegenomen worden aan boord. Bij het omzetten van waterstof naar energie komen geen schadelijke stoffen vrij, wat wel gebeurt bij het vliegen met een traditionele verbrandingsmotor.

Het zijn serieuze opties voor de toekomst, maar beide zijn nog niet zover dat ze nu al geschikt zijn voor de commerciële luchtvaart. Net als volledig elektrisch vliegen is het vooral nog toekomstmuziek.

3. Gebruikt frituurvet

Elektriciteit en waterstof zijn dus opties, maar pas voor veel later. Toch moeten we nu al duurzamer denken. De meest voor de hand liggende optie is bijmengen van kerosine met Sustainable Aviation Fuel (SAF). Dit is gemaakt van biomassa, restmateriaal zoals gebruikte frituurolie, vet of hout. Er is ook een mogelijkheid om SAF kunstmatig te maken.

Meerdere vliegmaatschappijen zoals Ryanair en KLM zijn deels al overgestapt op die bijmenging. Dat moet ook wel, want in 2025 is het in Europa verplicht om 2 procent SAF bij de vliegtuigbrandstof te mengen.

Je kan als consument ook SAF bijkopen voor je vlucht, zoals bij KLM, maar Europese toezichthouders noemen dit soort praktijken 'misleidend' en dwingen maatschappijen om hun groene claims op te geven of aan te passen. Een bijkomend probleem bij de duurzamere brandstof is dat SAF nog niet in grote hoeveelheden wordt gemaakt. Er zijn wereldwijd maar weinig producenten.

Extra betalen

Hoewel er dus aan alternatieven voor fossiel wordt gewerkt is de verbrandingsmotor voorlopig nog niet weg te denken uit de luchtvaartsector. Die blijft waarschijnlijk nog tientallen jaren bestaan.

We moeten volgens De Vries van Elysian wel anders gaan denken over vliegen. Natuur en Milieu beaamt dat. "De schade van de luchtvaart speelt nu, niet alleen in de toekomst," zegt Rob van Tilburg, directeur programma's bij de milieuorganisatie. "Het deel van Nederland dat nu vliegt zorgt voor veel schade. Alleen minder vliegen helpt tegen klimaatschade."

Volgens hem moet de overheid nu al maatregelen nemen: een CO2-plafond voor de luchtvaart instellen en tickets gaan belasten op de afstand. "Nu is de ticketbelasting nog een habbekrats. Dus als je naar Bali wil gaan moet je daar extra voor betalen."